KIYMETLİ TAŞLAR VE SÖMÜRGECİLİK: DİJİTAL VERİ MATERYALLERİNİN ANALİZİ ÖRNEĞİYLE

Özet

Bu çalışmada kıymetli taşların tarihi süreç içinde siyasal/sosyal/askeri ve benzeri olaylarla ilişkisi N-gram ile analiz edilmiştir. Kıymetli taşların keşfi insanlık ile yaşıt olup, belki de insanoğlunun doğada ilk fark ettiği materyaller süstaşlarıdır. Bugün süstaşı/kıymetli taşlar olarak nitelendirilen bu materyaller bulundukları coğrafyada o coğrafyanın yerel halkları tarafından başta süs materyali olmak üzere, fiziksel ve kimyasal özellikleriyle ilişkili olarak zaten kullanılmaktaydı. 15. yüzyılda başlayan coğrafi keşiflerle (!) birlikte Avrupalılar gittikleri yeni coğrafyaların kendine has bu materyallerini (başta elmas, yeşim gibi süstaşları olmak üzere) veya eski dünya denen kendi ana kıtalarında sömürerek tükettikleri altın/gümüş gibi değerli madenleri ana kıtaya taşımaya başladılar. Daha önce yoğun insan topluluklarıyla karşılaşmamış bu bakir topraklar, sahip oldukları önemli doğal kaynaklardan olan ve ticari olarak yükte hafif pahada ağır değere sahip kıymetli taşlar ve altın gümüş gibi değerli madenler nedeniyle emperyalist güçler için önemli bir cazibe noktalarına dönüşmüştür. Sonrasında ise bu coğrafyaların başta doğal kaynakları olmak üzere, tüm kaynakları (tarım, hayvan, insan) da vahşi sömürünün odağı haline gelmiştir. Bu kaynaklara tek başlarına sahip olmak isteyen emperyalist güçler, coğrafyaların yerel halkları yanında aynı kaynakları ele geçirmek isteyen diğer emperyalist güçlerle de mücadeleye girmişlerdir. Bu mücadelede en çok zararı sömürülen bölgelerin yerel halkları görmüş, çoğu zaman kanlı çatışmalara, katliamlara, soykırımlara, etnik, siyasal ve sosyal felaketlere maruz kalmışlardır. Bu çalışmada, kıymetli taşlar ve emperyalist faaliyetlerle ilişkili kavramlar anahtar kelime olarak seçilmiş ve yaklaşık 250 yıllık dönem için N-gram analizi gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışmayla, kıymetli taşlara ait maden yataklarının bulunması/keşfi/işletilmesi, ticareti ile ilişkili siyasi ve sosyal olayların (iç savaş vb.) N-gram analiziyle elde edilmiş grafiklerinde birbirleriyle anlamlı ilişkileri tespit edilmiştir. Dolayısıyla uygun anahtar kelimeler seçilerek yapılacak N-gram analizleriyle bilimsel çalışmaların önemli bir bölümünü oluşturan literatür taramasına önemli katkı sağlanacağı, daha derinlikli analizlerin gerçekleştirilmesine N-gram analizlerinin yardımcı bir araştırma metodu olarak imkân vereceği sonucuna varılmıştır.