ESKİŞEHİR DE YAYILIŞ GÖSTEREN CONVOLVULUS L. TAKSONLARIN TOHUM YAPILARININ İNCELENMESİ

Özet

Convolvulaceae (Sarmaşıkgiller) ailesinden ülkemizde 4 cins ve 40 türü doğal yayılış gösterir. Süs bitkisi olarak yetiştirilir, gıda olarak kullanılan türleri vardır. Araştırma alanından toplanan Convolvulus L. çiçeklenme ayları olan Mayıs ve Temmuz aylarında 2018-2019 'da Eskişehir’de toplandı. Convolvulus L. türleri otsu veya çok küçük çalımsı formda bitkilerdir. Convolvulus L. üyelerinde meyve kapsül olup meyvenin şekli ovoid, subgloboz veya elipsoid akuminat olabilmektedir. Meyveler ovaryum ile aynı indumentum özelliklerine sahiptir. Stilus'un taban kısmı bazı taksonlarda kalıcı olup kapsülün açılma şekli loculicidal dir. Kapsül genelde 2 odacıklı olup 3 köşeli 4 tohum bulundurur. Tohum yüzeyi düz, ağsı veya tüberkülat yapıda olabilir. Tohumlar birçok farklı taksonomik karakteri bünyesinde barındırmasına rağmen bu karakterlerin Convolvulus L. taksonlarını sınıflandırmada kullanılmasında ise herbaryum örnekleri başta olmak üzere halen bazı kısıtlamalar mevcuttur. Günümüze kadar toplanmış olan herbaryum örneklerinin çoğu çiçeklenme ve erken meyve evresinde toplandıkları için olgun tohum karakterlerini saptamak mümkün olamamaktadır. Halen dünya üzerindeki birçok Convolvulus L. taksonunun tohum ve kapsül özellikleri net bir şekilde bilinmemektedir. Eskişehir'deki toplanan Convolvulus L. türleri Convolvulus cantabrica, Convolvulus lineatus, Convolvulus compactus, Convolvulus arvensis, Convolvulus galaticus, Convolvulus betonicifolius ve Convolvulus holosericeus'dur. İncelenen taksonlar arasındaki tohumların şekli büyük bir değişiklik göstermektedir. İncelenen Convolvulus taksonlarının tohum şekilleri primidal, armut, oval ve eliptik şekillerdedir. Tohum yüzeyleri derimsi ve kadifemsi olarak görülmektedir. Tohum boyutları 1.5–4.5 × 1.5–2.5 (mm) arası değişmektedir. Tohum rengi koyu ve açık kahverengi, sarımsı kahverengi olarak gözlenmiştir. Tohumların yüzeylerinde bazı türlerde tüy görünmez iken bazı türlerde tüy bulunmaktadır.