DİYARBAKIR İLİ KOŞULLARINDA FARKLI TABİATLI BAZI EKMEKLİK BUĞDAY (Triticum aestivum L.) GENOTİPLERİNİN TARIMSAL ÖZELLİKLER YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Özet

Buğday, insan beslenmesinde birçok gıda ürününün temel ham maddesi olduğundan dolayı geçmişten günümüze önemi artarak devam etmektedir. Küresel ısınma başta olmak üzere birçok faktörün etkisi ile birbirine yakın lokasyonlar arasında bile çevre farklılıkları görülmektedir. Bu yüzden ülkemizde bölge bazında değil, lokasyon bazında çeşit geliştirilmesi ve üreticilere uygun çeşit tavsiyesinin yapılması büyük önem arz etmektedir. İklim verilerinin değişmesinden dolayı Diyarbakır koşullarında yapılan ıslah çalışmalarında tane verimi ve kalite bakımından fakültatif genotiplerin de öne çıkması bu çalışmanın yapılmasına öncülük etmiştir. Çalışma, 2014-2015 sezonunda destek sulamalı koşullarda GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi deneme alanında yürütülmüştür. Güncel çalışma, tesadüf blokları deneme deseninde 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Deneme materyalini, 22 ileri kademe ekmeklik buğday genotipi ve 3 kontrol çeşit oluşturmuştur. İncelenen tüm özellikler, p?0.01 düzeyinde istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Tane veriminde; G4, G20 ve G22, hektolitre ağırlığında; G3, G11, G19 ve Konya-2002, bin tane ağırlığında; G9, G15, G23, Konya-2002 ve Cemre’nin en iyi genotipler olduğu görülmüştür. Ayrıca, protein oranında; G11, G17 ve Cemre, zeleny sedimantasyon miktarında; G10, G11, G17 ve Konya-2002, yaş glten oranında; G11, G17, G23 ve Cemre’nin ideal genotipler olduğu belirlenmiştir. 2014-2015 sezonunda sarı pas inokulasyonu yapılmayıp sadece tabii ortamda bulunan pas ırklarının ekmeklik buğdayda yaptığı epidemiler göz önüne alınarak yapılan değerlendirmede G5 ve G25 hariç, diğer genotiplerin immun derecede bağışık olduğu veya dayanıklı grupta yer aldığı belirlenmiştir. Sonuç olarak, incelenen tarımsal özellikler yönünden öne çıkarak çalışma bölgesi için ideal olduğu belirlenen genotiplerin işaretlenerek tohumlarının muhafaza edilmesine ve çalışmanın aynı lokasyonda en az bir yıl daha tekrar edilmesine karar verilmiştir.