GELENEKSEL MARDİN’DEN YENİ MARDİN’E: AYRIŞMA, KİMLİKSİZLEŞME, AİDİYETSİZLİK

Özet

Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve tarihi dokusunu önemli ölçüde koruyan nadir kentlerden olan Mardin ile kentin kuzeybatısındaki, bulunduğu yöre hakkında hiçbir bilgi taşımayan, kimlik değeri olmayan yeni yapılaşma arasındaki ayrışma, kimliksizleşme, aidiyetsizlik ilişkisine dikkat çekmek ve geçmişten referans alınması gerekliliğini vurgulamaktır. Yöntem olarak geniş kapsamlı literatür taraması yapılmış, kentte yaşayanlar ile görüşülmüş, yerinde analizler yapılmış, önemli alanlar fotoğraflanmış ve şematik çizimlere yer verilmiştir. Mardin’in tarihi ve kentsel gelişimi imajlar ile anlatılmaya çalışılmış kentin önemli yol ağı ve kent strüktürünü oluşturan ana cadde ve ana cadde üzerinde yer alan kamusal yapılara yer verilmiştir. Bulgular: Kent, bulunduğu coğrafyanın fiziki özelliklerinin yanı sıra bizzat toplumun kendisinden beslenmiştir. Barındırdığı toplumun yaşam tarzı, kültürü, dini pratikleri, aile yapısı, ekonomik varlığı tarafından şekillendirilmiştir. Toplumun ihtiyaçlarına cevap veren, her ailenin ihtiyacına göre şekillenen yapılar ile özelleşen mekanlar üretilmiştir. Kent ölçeğinde incelendiğinde yapılar birbirine göre farklılaşan ama birbirlerine atıfta bulunarak bir bütün olarak uyum içinde gelişmiştir. Yapılar tekil olarak kendi içlerinde özelleşse de bu özelleşmeyi çevresindeki yapılara saygılı bir gelişim göstererek gerçekleştirmiştir. Dağ yamacına kurulmuş olan kentte yapılar komşu yapının güneşini, rüzgarını, manzarasını engellemeyecek şekilde kademelenerek bir bütünün parçası haline gelmiştir. 1960’lı yıllardan sonra ise tarihi doku sınırları dışında yeni Mardin gelişmeye başlamıştır. Hızlı bir şekilde gelişim gösteren yeni kent eski kent dokusundan herhangi bir referans almamıştır. Böylelikle, bulunduğu toplumun yapısını yansıtmayan, o yıllarda gelişim gösteren bütün kentlerin benzeri bir kent ortaya çıkmıştır. Sonuç: Dokusunu başarılı bir şekilde korumayı sürdürmekte olan Mardin, bir takım olumsuzluklara rağmen yaşayanların kimliklerini yansıtan bir yapılaşma örneği sergilemektedir. Bu yönüyle mimarlık tarihi açısından değerli olan bu mekansal kurgu korunmalı; bugünün ve geleceğin mimarlığı için referans alınmalıdır.